Amaqiniso, Ukulondolozwa, Nendawo Yokuthola Ama-Orangutani E-Southeast Asia
Igama elithi orangutan lisho "abantu basehlathini" ngesi-Malay futhi igama lihambisana kahle. Ngama-antics afana nabantu kanye nokuhlakanipha okwesabekayo, ama-orangutan abhekwa njengenye yezilwane ezihlakaniphile kakhulu emhlabeni. Ama-orangutan awaziwa nokwakha nokusebenzisa amathuluzi okuvula izithelo nokudla; Izambulela zivela emaqabungeni ukuze kugcinwe imvula futhi zibuye zibe izithuthukisi ezizwakalayo zokuxhumana.
Ama-orangutani abuye aqonde nokusetshenziswa kwemithi yemvelo; izimbali ezivela ku- commelina zakhi zisetshenziselwa njalo izinkinga zesikhumba.
Ulwazi lwezokwelapha zemvelo seludluliselwe kusuka esizukulwaneni kuya esizukulwaneni!
Ngeshwa ukuhlakanipha okwedlulele akusho ukusinda okungapheli. Ama-orangutan, okuqakathekile kakhulu kwezivakashi eziningi eBorneo, ziyaba nzima ukuthola endle. Naphezu kwemizamo engcono kakhulu yamaqembu ezemvelo emhlabeni jikelele, ukulahlekelwa indawo yokuhlala yendawo yama-orangutan obungozi ngokukhula kuyashesha kunokuqaphela inkinga.
Hlangana ne-Orangutan
Amanye amaqiniso amnandi ngama-orangutan athakazelisayo aseNingizimu-mpumalanga ye-Asia:
- Indlela yokuphila : Ama- orangutan aphila cishe eminyakeni engama-35 endle; iminyaka engama-60 ekuthunjweni.
- Ukudla: Ama- orangutani akhetha izithelo, kodwa azodla amagxolo, amaqanda ezinyoni, ama-grubs, ngisho nomvini obulalayo onobuthi obune-strychnine engenamthelela kuwo!
- Ukukhiqizwa: Omama be-Orangutan bathatha ingane eyodwa izinyanga eziyisishiyagalolunye. I-orangutan yezingane ihlala nonina kuze kube yiminyaka eyisikhombisa. Ubudala bokuvuthwa bubhekwa njengabantu abaneminyaka engama-12 ubudala.
- Ukuxhumana: Ama- orangutan ekuthunjweni afundiswe ulimi lwezandla.
- Izipho: ama- Orangutani yizinhlobo zokuqala ezingezona ezabantu ezibhalwe phansi ukukala izindleko nezinzuzo zokunikeza izipho. Ama-orangutani akhumbula ngisho nalabo abahahayo nabanikezela ngokukhokha esikhathini esizayo!
- Imidlalo: Ucwaningo oluqhutshwa u-UCLA no-IBM lubonise ama-orangutan afunda ukudlala umdlalo wekhompyutha, bese efundisa abanye eqenjini labo.
- Ukuhleka: Ama- orangutan abhalwe ngokuhleka lapho bekhishwa noma bexoshwa ngesikhathi semidlalo.
Ama-orangutan aseMngciphekweni
I-International Union for Conservation of Nature (i-IUCN) ifake ama-orangutan ohlwini olubomvu lwezilwane ezincelisayo, okusho ukuthi abantu abasele basenkingeni enkulu. Ama-orangutan atholakala ezindaweni ezimbili kuphela emhlabeni: i- Sumatra ne-Borneo . Ngezinombolo eziyehla ngokushesha, ama-Orangutan ase-Sumatran abhekwa njengengozini enkulu.
Ama-Orangutani aseMngciphekweni asendle
Ukugcwalisa isihloko esinembile saleso silwane esingenakuqhathaniswa akuyona umsebenzi olula. Isifundo sokugcina, esagcwaliswa yi-Indonesia ngonyaka ka-2007, sinquma ukuthi kune- orangutan engaphansi kuka-60,000 eshiye endle; iningi litholakala eBorneo . Isibalo esikhulu kunazo zonke esiphezulu se-orangutan esicatshangelwa ukuthi siseSabangau National Park ngesi-Kalimantan sase-Indonesia esiqhingini saseBorneo. Cishe ama-orangutan angu-6 667 ayebalwa eSumatra, e-Indonesia kanti ku-11 000 babalwa emazweni aseMalaysia aseSalah.
Njengokungathi ukulahlekelwa kwemvelo kwakungalungile, ama-orangutan acatshangwa ukuthi asongelwa ukuzingela ngokungemthetho kanye nokuhwebelana kwezilwane ezingaphansi komhlaba. Ngo-2004 kuka-100 ama-orangutan atholakale eThailand njengezilwane ezifuywayo futhi abuyele ezindaweni zokuvuselela.
Ukuthungulwa kwamahlathi nokuGogodla eBorneo
Izinombolo ze-Orangutan ziyaqhubeka nokuhlakala ngesilinganiso esesabekayo, ikakhulukazi ngenxa yokulahlekelwa indawo yokuhlala kwamahlathi nokuqothulwa kwamahlathi e-Borneo - ikakhulukazi enyakatho yeSarwak. EMalaysia - ikhaya lama-orangutan amaningi - libizwa ngokuthi idumela elihle njengezwe elishisayo kunazo zonke elisemaphandleni emhlabeni jikelele.
I-United Nations Food and Agriculture Organization ithi izinga lokutshala kwamahlathi eMalaysia likhuphukile ngo-86% kusukela ngawo-1990. Uma kuqhathaniswa, izinga laseMexico lase-Indonesia lokudabuka kwamahlathi landa kuphela 18% ngesikhathi esifanayo. I-World Bank ilinganisela ukuthi amahlathi aseMalaysia athungathwa ngezikhathi ezine ngokushesha kunanani elizinzile.
Amahlathi emvula awasuswa kuphela ngamapulangwe; ukutshala izihlahla zesundu - izindawo ezingafaneleki ze-orangutan - manje sezihlala ezindaweni zangaphambili zemvula.
EMalaysia nase-Indonesia eseduze nabo banikeza u-85% wamafutha omnqumo emhlabeni osetshenziselwa ukupheka, izimonyo, nesepha.
Ukubuka ama-Orangutani asengozini
Ukubheka ama-orangutan kuyinto evelele kwezivakashi eziningi eBorneo. Kokubili isikhungo se-Sepilok Orangutan Rehabilitation Center e-East Sabah kanye nesikhungo esincane okuthiwa yi-Semenggoh Wildlife Rehabilitation Centre ngaphandle kwe-Kuching yizindawo ezinhle kakhulu zokuhlangana. Zombili izikhungo zinezinkambo eziholwa ngokuqondisa ezinikeze ithuba lokuhlangana kwezilwane, kodwa isikhathi esihle kakhulu sokuthatha izithombe ezithintekayo i-orangutan ngesikhathi sokudla kwansuku zonke.
Uma ama-orangutan ayilona eliphambili ekuhambeni kwakho, hlola nezikhungo mayelana nesikhathi sezinkathi zezithelo. Ama-orangutani angenamandla okuba nesibindi sokuvakashela izakhamuzi zezithelo ezisele esiteji lapho zikwazi ukuzikhethela ehlathini!
Enye indlela yokubona ama-orangutan endaweni enokwemvelo ukuthatha isikebhe esikebheni eMfuleni iKinabatangan ovela eSukau eSabah, eBorneo; ama-orangutane nezinye izinhlobo eziphilayo ezisengozini zihlala zibona emabhange.