IsiFulentshi, IsiJalimane, iSpanishi Kubafundi abaningi baseMelika esiphakeme esikoleni esiphakeme, umqondo wokuthi "ulimi lwangaphandle" aluvami ukukhanya ngaphezu kwalezi zintathu. Njengoba ukhula, uyaqaphela ukuthi ulimi lwesiShayina lunezikhulumi ezingaphezu kwalezi (kanye nesiNgisi) ezihlangene, ukungasho lutho kwezinye izilimi ezikhona njenge-Arabhu, isi-Hindi nesi-Urdu.
Ubuye uqaphele ukuthi kwakukhona ubulungu be-Latin Club abaphansi-ngubani ofuna ukufunda ulimi olufile? Okungakhulumi, kunzima kakhulu ukufunda ulimi uma ungenayo umuntu ongayisebenzisa.
Ngokuqinisekile, nakuba isiLatini singase sife, lezi zilimi "eziphilayo" (ngo-July 2017, noma kunjalo, ngokusho kuka-Ethonologue.com) kuyoba nzima kakhulu ukuthola nokusebenzisa ngendlela engokoqobo. Ababili babo babe nesikhulumi esisodwa esisodwa ngasinye!
01 ngo-07
I-Taushiro (i-Peru)
Izindaba ezinhle? I-database ye-greetings e-inthanethi yamakhasi olimi lwe-Jennifer yenza kucaciswe ukuthi ungasho kanjani "hello" cishe kuzo zonke izilimi zomhlaba, kufaka phakathi ku-Taushiro, okungukuthi wonke ama-akhawunti ahlukunyezwa kakhulu.
Izindaba ezimbi? Umuntu oyedwa kuphela emhlabeni okhuluma no-Taushiro kusukela ngo-2002, ngakho amathuba akho okukwazi ukuthi "Uñuntero" kunoma ubani ephansi kakhulu, ngisho noma kwenzeka ukuba uzithole eduze komfula i-Aucayacu esifundeni sase-Loreto sasePeru, lapho uhlala (uma esaphila).
Uma unezinsuku ezimbalwa ezengeziwe uma uhlola idolobha lase-Iquitos ne- Peruvian Peru , kungase kubenzele ukuvakasha okuthakazelisayo, noma okungeke kwenzeke ukuthi kube yize.
02 ngo-07
I-Tanema (eSolomon Islands)
Njengoba kunjalo ngoTaushiro, ulimi lwesiTanema lweSolomon Islands lunomkhulumeli owodwa osinda. Ngakho-ke kungani iTaushiro yasePeru ithola isiqu esithi "Ulimi Olubi Lokukhuluma Emhlabeni" phezu kweTanema, etholakala eNingizimu Pacific ?
Ngenkathi uTaushiro ine "isizwe" sabantu abangaba ngu-20 nje kuphela, abantu abangaba ngu-150 bangabanye bohlanga olukhuluma ulimi lwazo lwaseTanema, ngo-2007, okusho ukuthi iTaushiro ikhulunywa kabi nakakhulu, ngisho nenani labantu elizwakalayo kulo futhi obani ulimi oluyinhloko olufanayo kuzo zombili izimo.
Uzoba nethuba elingcono lokuthola umuntu emzaneni wase-Emua esifundeni saseTemot sikaSolomon sikaVanikolo ongakwazi ukuqonda okungenani amanye amagama eTanema kunokuba ungadla imifula yomfula iPeru.
03 ka-07
I-Lemerig (i-Vanuatu)
Inombolo yesithathu ohlwini lwalezi zilimi ezingakhulumi kakhulu emhlabeni nakho ulimi ongase uluthole (noma kungenzeka) eNingizimu Pacific. Ukutholakala kwezilimi eziningi ezingalokothi kukhulunywa akumangalisi lapha, kunikezwe ukuthi ukuhlukaniswa kwesimo sendawo kule ndawo kuye kwadingeka kakhulu emlandweni wayo.
I-Lemerig, futhi ngezinye izikhathi ihamba ngamagama afana ne "Bek" no-"Sasar," yayinezikhulumi ezimbili nje ngo-2008. Uvame ukuzwa lolu limi olukhulunywa ngabantu bendawo abahlala ngasogwini lwesiFunda saseTorba esiqhingini saseVanua Lava eVanuatu.
Futhi kukhona okunye okumele kwenziwe lapho, kusukela ekukhuphukeni kwezintaba-mlilo, ukubona izinkukhu emifuleni, ukuya e-snorkeling phakathi kwamadwala angasogwini, ngakho-ke akunjengokuthi uhambo olungaba khona luyoba yize, uma unqume ukuthatha eyodwa. Mhlawumbe kukhona ngisho neLemigig igama lobuhle obuvela eNingizimu Pacific , okuyinto esibhekana nalo, ishiya abaningi abahamba ngezwi.
04 ka 07
I-Chamicuro (Peru)
Ulimi lwesine olukhulunywe ngomncintiswano wezwe lusisiphindela ePeru, okuyinto engesabeki kakhulu uma ucabanga ukuthi i-Peru iphakathi kwamazwe aseMelika anabantu abaningi kakhulu bomdabu, naphezu kokufaniswa kwabo ngokushesha ezweni laseSpain- ukukhuluma, isiko lamaKatolika.
Ulimi lwe-Chamicuro lwakhulunywa kancane kakhulu kuneTaushiro, futhi luhle ngaphezu kweLemerig ngoba uhlanga lwayo lungaba ngu-100. NjengoTaushiro, ungathola izikhulumi zeChamicuro esifundazweni saseLorto, emahlathini eduze ne-Peruvian Peru.
Ngokuyinhloko, kuzodingeka uzifune ePampa Hermosa, ehlala eduze ne-Huallaga tributary (okungukuthi, uma sibheka, cishe unegama elihlukile ngolimi lwaseCamicuro noma kunjalo!).
05 ka-07
I-Njerep (eNigeria)
I-Nigeria ingenye yamazwe ahlukene kakhulu e-Afrika, awenza kahle uma ucabanga ukuthi kuwumkhaya olimini olukhulunywa nge-Afrika, futhi ulimi lwesihlanu olukhulunywa kakhulu emhlabeni. Ulimi lwe-Njerep lunezikhulumi eziyisithupha kuphela, futhi kubonakala sengathi iqembu lobuhlanga olwakhulunywa ngalo ulimi lwamaNewerep lwakhiwe kuphela ngalaba bantu abayisithupha.
I-Ethnologue ihlukanisa le Njerep ngokuthi "cishe iyaphela," okudabukisayo kakhulu uma ucabanga ukuthi isibalo sezikhulumi eziyisithupha sivela ngo-2000-ngubani owazi ukuthi kwenzekani kusukela ngaleso sikhathi?
Lokhu kuyingozi kakhulu uma ucabanga ukuthi isimo saseTaraba, lapho i-Njerep / sikhulunywa khona, bekuyisizinda sokuhlanzwa kwezenzo ezihlonishwa kabanzi futhi ezilahlwe yiqembu eliyinhloko le-Mambilla ethnolinguistic, okuyizinombolo ezingaba ngu-100 000. I-Mambilla yiqembu elincanyana kakhulu uma libhekwa emhlabeni wonke, kodwa libonakala likhulu kakhulu labantu kuqhathaniswa neNjerep.
06 ka-07
I-Ongota (Ethiopia)
Ukuhamba ngasempumalanga kokuqukethwe kwe-Afrika kusiholela ekulimeni okungokwesithupha okukhulunywe okungenani emhlabeni, Ongota, eyayinezikhulumi ezingu-10 nje ngo-2007, lapho abacwaningi behamba beya e-Ethiopia ukuze bayifunde.
I-Ongota iyilimi olukude, olukhulunywa emzaneni owodwa kuphela eningizimu-ntshonalanga ye-Ethiopia, okuyinto yezindawo ezihambela izindawo ezihambela amazwe angaphandle nakwabaseTopiya. Ngokuqondile, uzothola (noma mhlawumbe ungatholi) I-Ongota entshonalanga yeMfula i-Weyt'o endaweni ye-Omo yezwe.
Ukuziphatha indaba? Uma uke uvakashele i-Ethiopia futhi ucabange ukukhuluma isi-Amharic kunzima, noma ukuthi umbhalo we-Amharic awuqondakali, zibale wena inhlanhla. Unezigidi zabantu okuzozijwayeza! Abantu abafuna ukufunda i-Ongota abakwazi ukusho okufanayo, ukuba bangasho lutho kwabambalwa abazama ukukufunda.
07 ka-07
I-Liki (Indonesia)
Njengeziqhingi zaseNingizimu Pacific eziseduze, i-Indonesia yi-archipelago abantu ababehlukaniswe izinkulungwane zeminyaka. Futhi akusona ukushaqeka okukhulu ukuthi ulimi lwesiLiki, olwakhulunywa ngabantu abangu-11 nje ngo-2005, lukhona esifundazweni sasePapua, okuyinto ede kakhulu kunazo zonke e-Indonesia.
Kuzodingeka uhambe kude kakhulu endleleni ehlanziwe ePapua nge-Bahasa Indonesia yakho ukuze uyeke ukukukhonza, ungazishiyi ukuba nethuba lokuhlangana nanoma yiziphi izikhulumi ze-Liki. Kungenxa yokuthi u-Liki ukhulunywa eziqhingini zaseLiki naseNirumoar eParma sikaSarmi regency, esivela esiqhingini salesi siqhingi esiseduze.
Khona-ke, ukuhambela ukuthola izikhulumi zolimi lwesikhombisa okukhulunywe okungenani okungamanye amazwe kungase kuhambisane kahle nokuya eziqhingini zaseparadesi zaseRaja Ampat, eziseduze. Vele uqiniseke ukuthi ungazama ukuphikisa umfundisi wakho we-scuba ngokukhuluma naye ku-Liki, ikakhulukazi hhayi ngesikhathi sezingxenye ezibalulekile ze-dive ethile. Ukuphepha kuza kuqala!